Uluslararası Maarif Programı (IM) Ölçme Değerlendirme Yaklaşımı
Türkiye Maarif Vakfında ölçme ve değerlendirme uygulamaları, eğitim modeli ve erdemli insan öğrenen profili ile uyumluluk arz eder. Bu uygulamalar, veri temelli bir iyileştirme/geliştirmeyi desteklemek amacı ile bütün bileşenlerin ardıl ve öncüllerinde konumlanmaktadır. Maarif Ölçme ve Değerlendirme yaklaşımında; öğrencileri notlandırmak, sıralamak, başarılı başarısız, yetenekli yeteneksiz gibi etiketlemek yoktur.
Eğitimin bir nevi ürünü olan öğrencinin sürecin sonunda hangi noktada olması gerektiği sorusu tarihin başlangıcından beri sorulmuş, bu soru doğrultusunda içerik ve metot hakkında yoğun tartışmalar süregelmiştir. Geldiğimiz noktada görüyoruz ki, insan gibi ancak çok boyutlu bir perspektifle anlaşılabilecek, karmaşık ama aynı zamanda işlenmeye hazır sayısız donanıma sahip muhteşem bir varlığın gelişimiyle ilgilenirken; eğitimin kalitesi ve değerlendirilmesine yönelik bu gibi temel sorulara ne yazık ki oldukça sınırlı bir bakış açısıyla yaklaşılmıştır. Eğitimin çıktısını belirlemede uzunca bir süre yalnızca bilgi paylaşımı ve kazanımına odaklı bir müfredat sistemi ile yetinilmiştir. Bu kısıtlı bakış açısı üzerinden sunulan eğitim, bilgi ve iletişim teknolojilerinin hızla gelişmesi ve bilgiye sahip olma ayrıcalığının büyük oranda ortadan kalkması ile ciddi şekilde sorgulanmaya başlanmış, değişim kaçınılmaz hale gelmiştir. Bilgi artık herkesin her an ulaşabildiği bir araç konumuna gelirken, insan için eğitim sadece bir zaman diliminde, örneğin meslek sahibi olmayı sağlayacak beceriyi kazanana kadar sürdürülen bir faaliyet olmaktan çıkmış; yaşam boyu öğrenme (lifelong learning) durumuna evrilmiştir. Bilginin elde edildiği yegâne kurum özelliğinin kaybolması okulları yenilikçi düşünmeye ve eğitime dair anlayışlarını daha geniş bir çerçeveyle yeniden gözden geçirmeye yöneltmiştir. Artık eğitimde öğrenene bilgi sunma hizmetinin değeri düşerken; bilgiyi edinme yöntemlerinin yanı sıra “öğrenmeyi öğrenme” becerileri kazandırma daha kritik bir amaç olarak ön plana çıkmıştır. MAARİF ÖĞRENEN PROFİLİ Nitelikli bir eğitim hizmetiyle diğer kurumlardan ayrılarak kendisine ait bir ekol geliştirme amacını taşıyan okullar için, eğitim faaliyeti neticesinde ‘öğrenen’de görmeyi dilediği davranış ve bilgi düzeyi değişimini tanımlamak hayati önem taşımaktadır. Bu doğrultuda uluslararası bazı organizasyonlar öne çıkmış, diğer eğitim kurumları için örnek teşkil edecek öğrenen standartları geliştirmişlerdir. Literatürde “öğrenen profili” (learner profile) olarak adlandırılan bu standartlar; bir yandan eğitimi uluslararası bir şekilde uygulamanın metodunu geliştirmeye çalışırken, öte yandan yeni çağın gerekliliklerine uygun bireyler yetiştirmenin nasıl mümkün olacağı sorusuna cevap sunmaya çalışmıştır. Öğrenen profili; akademik kazanımların çok ötesinde, öğrencide olması beklenen kapasite, beceri ve sorumlulukları da kapsayan oldukça geniş bir içeriğe sahiptir. Öğrenen profili eğitim sürecinin neticesinde ortaya çıkması beklenen kazanımlardan değil; öğrenme sırasında öğrenende olması gereken bilişüstü (metacognitive) kapasite ve bunları kullanım becerilerinden oluşur. Uluslararası eğitim standartları programlarında yaygınlıkla kullanılan bu yaklaşımın; sistem içerisinde yer alan tüm aktörler (öğretmen, yönetici, öğrenci, veli vb.) tarafından da içtenlikle kabul edilmiş ortak niteliklerden oluşması gerekir. Diğer bir deyişle; eğitimin parçası olan bu aktörlerin her durumda Öğrenen profilinde belirlenmiş niteliklere uygun bir şekilde davranmaları beklenir ki sistem kendi bütünlüğünde anlamlı bir şekilde işleyebilsin ve sonuç versin. Bu sebeple, öğrenen profiline ait niteliklerin tüm aktörler tarafından kolayca anlaşılabilecek ve hayata geçirilebilecek şekilde tanımlanması ve bu niteliklerin göstergelerinin açıkça ilan edilmesi önem taşımaktadır. Türkiye Maarif Vakfı; tüm dünya coğrafyasında “iyi insan” yetiştirme gayesiyle eğitim hizmeti sunmaktadır. Tüm dünyaya yayılan eğitim kurumlarıyla; eğitimi bölgelerin özel ihtiyaçlarına göre yerelleştirmeyi, bir dünya kimliği oluşturma açısından ise eğitimi uluslararasılaştırmayı hedeflemektedir. Bir sistemin farklı coğrafyalarda bu hedefi yerine getirebilmesi için standardize edilmiş ortak bir yaklaşımı ve hedef noktasında ortak bir anlayışı geliştirmesi zorunludur. Bu açıdan Türkiye Maarif Vakfı kurulduğu yıldan itibaren kurumsal standartlaşma ve kaliteyi artırmaya yönelik çalışmalar yürütmüştür. Bu çalışmaların başlangıcı, tüm okullarda uygulanabilecek net ve anlaşılır bir öğrenen profilinin geliştirilmesi olmuştur. Bu amaçla, belirlenen dört temel değerin altında yapılandırılmış 8 profil nitelikleri için değerlendirme kriterleri oluşturulmuştur. Türkiye Maarif Vakfı öğrencilerini; öğrenmeyi öğrenen, merak duygusu, öğrenme heyecanı yüksek ve bilgiyi beceriye dönüştürebilen insanlar olarak yetiştirmeyi önemsemektedir. Eğitim modelimizin bütün süreçleri; özgün, dinamik, modüler ve esnek özellikleriyle öğrenen profili merkeze alınarak yapılandırılmakta, ölçme değerlendirme yaklaşımımız da bu profile dayanmaktadır. Bu yönü ile ölçme değerlendirme uygulamaları; öğretim programları ve öğrenme-öğretme süreçleriyle birlikte eğitim öğretimin yapı taşlarından birini oluşturmaktadır. Ölçme Değerlendirme Uygulamaları Maarif Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı; bütün öğrenciler için tek tip, salt sonuç odaklı bir ölçme değerlendirme yöntemi değil, bireysel farklılıkları dikkate alan, bütün öğrencileri kapsayan, eğitimin tüm süreçlerini izleyen ve bütünlük içinde ele alan bir yöntemi esas alır. Öğrencilerin ilgi, tutum, değer ve başarı gibi özellikleri zamanla değişebileceğinden söz konusu özellikleri tek bir zamanda ölçmek yerine süreç içindeki değişimleri dikkate alan çok odaklı ve çok yönlü ölçümlerin kullanılması gerekir. Türkiye Maarif Vakfında ölçme ve değerlendirme uygulamaları, eğitim modeli ve erdemli insan öğrenen profili ile uyumluluk arz eder. Bu uygulamalar, veri temelli bir iyileştirme/geliştirmeyi desteklemek amacı ile bütün bileşenlerin ardıl ve öncüllerinde konumlanmaktadır. Maarif Ölçme ve Değerlendirme yaklaşımında; öğrencileri notlandırmak, sıralamak, başarılı başarısız, yetenekli yeteneksiz gibi etiketlemek yoktur. Bir sistem olarak ölçme ve değerlendirmenin merkezinde Maarif Öğrenen Profili yer alır. Öğretim programlarının, süreç odaklı ölçme değerlendirme araçlarının, öğrenme ortamlarının ve bütün hizmet içi eğitimlerin öğrenen profilinin gelişimini destekleyecek şekilde yapılandırılması esastır. Geliştirilen ölçme ve değerlendirme uygulamalarının merkezinde öğrenci vardır. Bu yaklaşımla; öğrencinin performansını geliştirmeye etki potansiyeli bulunan, öğrenciye, öğrenme ortamına, materyale, öğretmene, öğretim programının verimliliğine imkân tanıyan geri bildirimlerde bulunmak amaçlanmaktadır. Maarif Okullarında; eğitim döneminin başlangıcında öğrencilerin düzeyleri tespit edilerek onların ihtiyaçları doğrultusunda uygun bir öğretim planı hazırlanmakta, süreç boyunca gelişimleri takip edilmekte ve süreç sonunda da programın hedeflerine ne düzeyde ulaşıldığını görmek amacıyla uzmanlar tarafından ölçme ve değerlendirme çalışmaları yapılmaktadır. Ayrıca öğrencilerde özdenetim becerilerini geliştirmek ve onların bireysel gelişimlerini sürekli izlemek ve desteklemek amacıyla portfolyo, performans değerlendirmesi öz ve akran değerlendirme gibi ölçme ve değerlendirme araçlarından faydalanılmaktadır. BÜTÜNSEL BİR ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME PERSPEKTİFİ Öğrencilerin dil ve zihinsel becerilerinin gelişmesine, okul başarısına ve hayat boyu öğrenmeye, aile içi iletişim ve etkileşim sürecine ödevlerin olumlu etkileri olduğu aşikârdır; ancak ödev verirken bazı kural ve ilkelere dikkat edilmesi gerektiği bilinmektedir. Maarif ölçme ve değerlendirme yaklaşımında ödevler; teoriyi pratiğe dönüştürme, öğrenciye sorumluluk ve öz denetim becerisi kazandırma, ev ile okul arasında güçlü bir ilişki kurulmasını sağlamanın yanında öğrencilere hem bağımsız hem de grupla çalışma alışkanlığını kazandırmayı hedeflemektedir. Bütün ödevler belirli bir hedef, kazanım çerçevesinde yönerge ve değerlendirme kriterleriyle birlikte verilmektedir. Öğrencilere yönelik ölçme ve değerlendirme süreçlerinin yanında rehberlik uzmanları tarafından idareci, öğretmen ve veli görüşlerine dayalı değerlendirme raporları; eğitim personeli performans ölçümü, veli memnuniyet anketleri; öğrenci okul bağlılığı anketi gibi çalışmalarla verilen eğitimin niteliği bütüncül olarak değerlendirilmektedir. Türkiye Maarif Vakfı, rehberlik faaliyetleri konusunda genel bir çerçeve programını esas almakla birlikte faaliyet gösterilen ülkelerin sosyo-kültürel özelliklerini, öğrenci ve veli ihtiyaçlarını dikkate almaktadır. Rehberlik çalışmalarının en önemli göstergelerinden biri öğrencilerin gelişimlerinin birebir takip edilmesidir. Maarif Öğrenci Gelişim Takip Sistemi çerçevesinde; öğrenci gelişim verileri üzerinden eğitim sisteminin, eğitim politikalarının, öğrenme ortamlarının, öğretmen ve okul yöneticilerinin çok boyutlu değerlendirilmesi hedeflenir. Öğrencinin istidadının açığa çıkmasına engel olan pek çok bileşen, somut olarak öğrenci gelişim raporlarına yansıtılır, paydaşlara uygulamalarla birlikte sürekli geri bildirimlerde bulunulur ve bu geri bildirimlerin takibi yapılarak gelişim trendi izlenir. Gelişim izleme süreci, e-Maarif dijital eğitim yazılımının alt modülü olan ölçme ve değerlendirme modülünde öğrenci gelişim takip sistemi üzerinden yapılır. e-Maarif online ölçme ve değerlendirme modülünde yer alan uygulamada; öğrencinin sınıf içi uygulanan ölçme araçlarına dair performansı, ulusal ve uluslararası sınavlardaki başarı durumu ve bütün ölçme uygulamalarına dair performans geçmişi raporlanabilmektedir. Gelişim trendi çerçevesinde her bir öğrenciye rehber öğretmen liderliğinde, ilgili branş öğretmenlerinin de yer alacağı gelişim takip sorumluları tarafından geri bildirimler sunulur, gelişim trendini yükseltmek için haftalık/aylık hedefler verilerek planlamalar yapılır ve öğrencinin sürekli takibi sağlanır. Türkiye Maarif Vakfını küresel bir eğitim markası hâline getirme hedefimizdeki en önemli kilit taşlarından biri olan Uluslararası Maarif Programımız; öğrenen profili, müfredat ve materyal geliştirme çalışmaları, öğretmen eğitimleri, ölçme değerlendirme ve rehberlik uygulamaları ile esnek ve özgün bir eğitim modelidir. Türkiye Maarif Vakfı olarak eğitim kurumu açtığımız her ülkede eğitim anlayışımız, eğitim kadrolarımız ve öğretim programlarımızla nitelikli eğitim hizmeti sunmakta, iyi insanlar yetiştirerek milletimiz ve diğer milletler arasındaki dostluk bağlarını güçlendirerek dünya barışına katkı sunmaktayız.
